Янка
Купала

Выбітны класік беларускай літаратуры, нацыянальны герой,
народны паэт Беларусі.

1882

Іван Дамінікавіч Луцэвіч (Янка Купала) нарадзіўся 7 ліпеня 1882 года ў вёсцы Вязынка ў беларускай каталіцкай сям'і Дамініка Ануфрыевіча і Бенігны Іванаўны Луцэвічаў. Бацькі былі збяднелыя беларускія шляхцічы, якія арандавалі землі ў абшарніцкіх угоддзях. Род Луцэвічаў вядомы з пачатку XVII стагоддзі. Дзед паэта арандаваў зямлю ў Радзівілаў, але быў імі выгнаны з родных мясцін. Гэты факт лёг у аснову купалаўскай драмы "Раскіданае гняздо".

Першыя творы Купалы - некалькі лірычных вершаў на польскай мове, апублікаваны ў 1903-1904 гадах у часопісе "Ziarno" ("Зерне") пад псеўданімам "К-а". Першы верш на беларускай мове - "Мая доля" датуецца 15 ліпеня 1904 года. Верш "Мужык", апублікаваны ў 1905 годзе ў мінскай газеце "Паўночна-Заходні край", можна лічыць паспяховым дэбютам у друку і пачаткам творчасці паэта.

1903-1904

1908-1909

У гэтыя гады Янка Купала пераязджае ў Вільню, дзе працуе ў рэдакцыі першай беларускай газеты «Наша Ніва». Там жа знаёміцца ​​з будучай жонкай — Уладзіславай Станкевіч — і актрысай Паўлінай Мядзёлкай, якой Купала адзін час быў захоплены і ў гонар якой назваў гераіню сваёй першай п’есы — камедыі «Паўлінка». У гэты ж час напісаны самы вядомы верш паэта «А хто там ідзе?»

1909-1910

У канцы 1909 гады Купала з'ехаў
у Пецярбург, дзе вучыўся і працягваў працаваць. У гэты перыяд асобнай кнігай выйшла паэма “Адвечная песня” (Вечная песня), а 13 сакавіка 1910 года – зборнік “Гусьляр” (Гусляр). У красавіку 1910 года была завершана паэма "Курган", а ў жніўні таго ж года - драма "Сон на кургане", адно з найвялікшых твораў Янкі Купалы, сімвал беднага існавання народа ў тагачаснай Беларусі.

У 1911—1913 гадах Купала жыў з маці
і сёстрамі ў маёнтку Акопы. У Акопах маці Купалы, Бянігна Луцэвіч, арандавала памешчыцкі хутар. Тут было напісана больш за 80 вершаў, п'есы "Паўлінка", "Тутэйшыя", "Раскіданае гняздо", паэмы "Магіла льва", "Бандароўна" і інш. 3 чэрвеня 1912 года Купала завяршыў першую сваю п'есу-камедыю "Паўлінка", якая ў тым жа годзе была выдадзена ў Санкт-Пецярбургу, а потым была пастаўлена на сцэне спачатку ў Санкт-Пецярбургу, затым у Вільні.

1911-1913

У 1916 годзе ў Маскве ў касцёле святых Пятра і Паўла Янка Купала і Уладзіслава Станкевіч абвянчаліся. У гэты ж час Купалу прызвалі ў войска і той паступіў у дарожна-будаўнічы атрад, у складзе якога працаваў аж да наступлення падзей Кастрычніцкай рэвалюцыі. У перыяд з 1916 па 1918 гады паэтам не было створана ніводнага твора, аднак пазней Янка Купала ў сваёй лірыцы звярнуўся да тэмы выжывання асобнай асобы і народа ў цэлым у перыяд гістарычнага пералому. Праграмныя творы пасляваенна-рэвалюцыйнага перыяду "Час", "Для айчыны", "Спадчына", "Свайму народу" датуюцца 1919 годам..

1916-1918

1920-е

З надыходам савецкай эпохі лірычныя настроі Янкі Купалы падвергліся некаторым зменам. На першы план
у яго вершах выйшаў матыў чакання светлай будучыні. паэт ускладаў шчырыя надзеі на карэнныя змены ў жыцці беларускага народа пад уплывам новай эпохі. У 1921 годзе Купала знаходзіўся пад хатнім арыштам, яго рукапісы былі канфіскаваны. 31 жніўня 1922 года была завершана п'еса "Тутэйшыя", у хуткім часе забароненая за нацыяналізм. Таксама ў гэты перыяд выйшлі ў свет наступныя лірычныя зборнікі паэта: "Спадчына" (1922) і "Безназоўная" (1925).

1930-е

У перыяд 30-х гадоў савецкія органы дзяржбяспекі абвінавачвалі Купалу
ў арганізацыі і падтрымцы Саюза вызвалення Беларусі. Паэт не пазбег працяглых, знясільваючых допытаў
і спробы самагубства ў лістападзе 1939-га. У выніку, каб пазбегнуць далейшых непажаданых разбораў, якія маглі канчаткова падарваць яго здароўе, якое без таго падкасілася, паэт апублікаваў пакаяннае «Адкрыты ліст». Са з'яўленнем ліста нападкі на паэта спыніліся. У дадзены перыяд часу Янка Купала стварыў шэраг лірычных твораў пра самабытнасць і культурнае багацце беларускага народа: «Ад сэрца» (1940), паэмы «Над ракой Арэсай» (1933), «Тарасава доля» (1939) і некаторыя іншыя.

1942-гiбель

Янка Купала трагічна загінуў 28 чэрвеня 1942 года пры нявысветленых абставінах у гасцініцы "Масква", упаўшы ў лесвічны пралёт паміж 9-м і 10-м паверхамі гасцініцы, смерць паэта была імгненнай. У чэрвені 1962 года яго прах быў перанесены ў Мінск і перапахаваны на Ваенных могілках, побач з магілай маці, якая памерла на другі дзень пасля сына, пра гібель якога яна так і не даведалася.

Вялікі дзякуй
выбітнаму беларускаму паэту

Усе матэрыялы сабраны з адкрытых крыніц у сетцы інтэрнэт і не прэтэндуюць
на гістарычную дакладнасць.
2023